The study aims to explore the impact of press clubs and the Journalists Association on the media environment in the UAE. The environment of journalism has witnessed several professional developments at various levels. Digital transformation has a crucial role in converting the media industry, which has led to changing media practices and business operations. The employment of modern technology related to artificial intelligence has introduced new media strategies such as algorithms, and metaverse, and the massive development of new technologies that (...) support media content and story production such as mobile journalism, data journalism, and citizen journalism. Undoubtedly, the successive evolution in the media sector and its impact on the enormous technological revolution raise many questions about the extent to which the skills of journalistic work keep pace with the changes of the digital age. This places more responsibilities on media institutions, whether organizational or professional. Press clubs and press associations contribute an essential role in implementing media development plans by transferring successful global practices, training media people, and executable recommendations through dialogue meetings that contribute to identifying the future needs of the profession and stimulating honest competition among journalists and media organizations. Therefore, this study aims to explore the role of professional press associations in supporting the profession by monitoring the latest practices and developing performance. This is according to the perceptions of both officials in these institutions and journalists’ perspectives. The importance of this study lies in the fact that it provides a model through which professional opportunities can be found that enhance the progress of media work in the United Arab Emirates (UAE), identify the challenges facing news institutions and journalists, and present different perspectives to form an integrated vision of the reality and future of media in the country. (shrink)

OBJECTIVES: To compare the practices of local research ethics committees and the time they take to obtain ethical approval for a multi-centre study. DESIGN: A retrospective analysis of outcome of applications for a multi-centre study to local research ethics committees. SETTING: Thirty-six local research ethics committees covering 38 district health authorities in England. MAIN MEASURES: Response of chairmen and women, the time required to obtain approval, and questions asked in application forms. RESULTS: We received replies from all 36 chairmen contacted: (...) four (11%) granted their approval, and 32 (89%) required our proposal to be considered by their local research ethics committee. Three committees asked us to attend their meetings. The application was approved by all 36 local research ethics committees but the time to obtain ethical approval varied between six to 208 days. One third of the committees did not approve the project within three months, and three took longer than six months. There was considerable variation in the issues raised by local research ethics committees and none conformed exactly to the Royal College of Physicians' guidelines. CONCLUSION: Obtaining ethical approval for a multi-centre study is time-consuming. There is much diversity in the practice of local research ethics committees. Our data support the recommendation for a central or regional review body of multi-centre studies which will be acceptable to all local research ethics committees. (shrink)

Big cities and growing industrial areas bring high risk of different kinds of pollutions which would implicate to the quality of life of the society. Discovering and monitoring of polluted areas using autonomous mobile robots is nowadays a frequently considered solution concerning both environmental and human safety problems. Being part of a distributed control system, such robots can help to improve the efficiency of the existing conventional pollution prevention systems. On the other hand, during the last decade, wireless sensor networks (...) have provoked the interest of specialists from different areas by imposing a large number of theoretical and practical challenges related to their implementation. This paper attempts to deal with both issues by presenting a possible way for building robotized WSNs that can be suitable for solving different environmental monitoring tasks. The goal is to transform the WSN into an adaptive sensor system with intelligent behavior that can be used to discover and track spots or areas where given monitored environmental parameters violate defined thresholds. The inclusion of robotized agents into the WSN structure can provide additional flexibility with respect to the installation of the network sensors and allow reliable information gathering and transfer. The proposed algorithmic methods have been tested on a pre-built laboratory prototype of a robotized WSN. The robotized agents have been built using iRobot Create mobile platforms that are additionally equipped with a single-chip computers Gumstix Verdex pro TM XL6P with various expansion modules. (shrink)

A collection of personal narratives and essays, Living Professionalism is designed to help medical students and residents understand and internalize various aspects of professionalism. These essays are meant for personal reflection and above all, for thoughtful discussion with mentors, with peers, with others throughout the health care provider community who care about acting professionally.

We examine the relationships among religious governance, especially Islamic governance quality (IGQ), national governance quality (NGQ), and risk management and disclosure practices (RDPs), and consequently ascertain whether NGQ has a moderating influence on the IGQ–RDPs nexus. Using one of the largest data sets relating to Islamic banks from 10 Middle East and North Africa (MENA) countries from 2006 to 2013, our findings are threefold. First, we find that RDPs are higher in banks with higher IGQ. Second, we find that RDPs (...) are higher in banks from countries with higher NGQ. Finally, we find that NGQ has a moderating effect on the IGQ–RDPs nexus. Our findings are robust to alternative RDP measures and estimation techniques. These results imply that the quality of disclosure depends on the nature of the macro-social-level factors, such as religion that have remained largely unexplored in business and society research, and, therefore, have important implications for policy makers. (shrink)

The current study investigated correlations among gifted students’ academic performance; emotional, social, analytical, creative, and practical intelligence; and their implicit theories of intelligence. Furthermore, it studied the effect of gender and grade on these variables. The participants included 174 gifted fifth and sixth grade students, comprising 53.4% male and 46.6% female. The following analytical, creative, and practical intelligence tests were administered: Aurora Battery, the emotional intelligence scale, the implicit theories of intelligence scale, and an assessment scale of students’ performances. The (...) results revealed significant correlations among academic performance, kinds of intelligence, and implicit theories of intelligence. There were no significant differences between the male and female students in these measures. There were, however, significant differences between the fifth and sixth grade students, with the sixth-grade students showing higher levels of all kinds of intelligence, except emotional intelligence. Moreover, the results indicated that the intelligence measures were non-significantly affected by either gender or gender–grade interaction. Overall, our results showed that most types of intelligence are related to giftedness, and that there were no gender differences among gifted students on measures of intelligence. (shrink)

According to the Accreditation Board for Engineering and Technology, Inc. [ABET], 2019), any approved engineering program must provide the student with “an ability to recognize ethical and professi...

The quality of the products coming from different lines of production requires some tests called comparative life tests. For lines having the same facility, the lifetime of the product is distributed by Burr XII, the lifetime distribution, and units are tested under type-I generalized hybrid censoring scheme. The observed censoring data are used under maximum likelihood and the Bayes method to estimate the model parameters. The theoretical results are discussed and assessed through data analysis and Monte Carlo simulation study. Finally, (...) we reported some brief comments obtained from numerical computation. (shrink)

Sustained attention, a key cognitive skill that improves during childhood and adolescence, tends to be worse in some emotional and behavioural disorders. Sustained attention is typically studied in non-affective task contexts; here, we used a novel task to index performance in affective versus neutral contexts across adolescence (N = 465; ages 11–18). We asked whether: (i) performance would be worse in negative versus neutral task contexts; (ii) performance would improve with age; (iii) affective interference would be greater in younger adolescents; (...) (iv) adolescents at risk for depression and higher in anxiety would show overall worse performance; and (v) would show differential performance in negative contexts. Results indicated that participants performed more poorly in negative contexts and showed age-related performance improvements. Those at risk of depression performed more poorly than those at lower risk. However, there was no difference between groups as a result of affective context. For anxiety there was no difference in performance as a function of severity. However, those with higher anxiety showed less variance in their reaction times to negative stimuli than those with lower anxiety. One interpretation is that moderate levels of emotional arousal associated with anxiety make individuals less susceptible to the distracting effects of negative stimuli. (shrink)

Following research initiated by Tarski, Craig and Nemeti, and futher pursued by Sain and others, we show that for certain subsets G of $^\omega \omega $ , atomic countable G poiyadic algebras are completely representable. G polyadic algebras are obtained by restricting the similarity type and axiomatization of ω-dimensional polyadic algebras to finite quantifiers and substitutions in G. This contrasts the cases of cylindric and relation algebras.

Background: The Bene-Anthony Family Relations Test is one of the most widely used measures of family dynamics seen from a child’s perspective. However, the most common issue surrounding this test is the lack of accurate normative scores for use with non-white ethnic groups. The purpose of this study was to examine the BAFRT’s reliability and validity for use with Arab children, as well as to provide normative data for this group. Methods: The BAFRT was translated into Arabic and back-translated to (...) ensure accuracy. The test was administered to a cohort of 394 Arab children, consisting of both cognitively normal children and children diagnosed with a psychological disorder, all aged 5–8 years old. Test-retest reliability was assessed using a sub-set of children and validity was tested against clinical status as well as CBCL and SDQ measures. Normative measures were calculated after examining the impact of influencing variables such as age and gender. Results: Statistical analyses showed that in our cohort of Arab children the BAFRT has good test-retest reliability, correlates well with measures of emotional and behavioral adjustment, and discriminates accurately between clinical and non-clinical children. Age, gender, and clinical status all significantly impacted upon BAFRT scores and therefore normative values are presented from our cohort when considering these variables. Conclusion: The normative scores we present will provide researchers and clinicians an appropriate reference point for the comparison of scores from Arab children and a starting point for future research into this area. (shrink)

Mario Gómez-Torrente (2006) says that whilst theoretical identifications (e.g. 'All lightning is electrical discharge') do not entail their own necessitations, they do entail the necessitation of a weaker statement. And he claims that this weaker entailment serves Kripke's purposes as well as the stronger one would have. I argue that this is false. Section 1 says what the weaker entailment is; section 2 says why it matters. Section 3 argues that the entailment identified at section 1 does not meet the (...) purpose identified at section 2. Section 4 rejects two possible objections. The aim is to illustrate (not establish) the general claim that those 'modal facts' that are not entirely speculative are quite useless. (shrink)

We prove an Omitting Types Theorem for certain algebraizable extensions of first order logic without equality studied in [SAI 00] and [SAY 04]. This is done by proving a representation theorem preserving given countable sets of infinite meets for certain reducts of ?- dimensional polyadic algebras, the so-called G polyadic algebras (Theorem 5). Here G is a special subsemigroup of (?, ? o) that specifies the signature of the algebras in question. We state and prove an independence result connecting our (...) representation theorem to Martin's axiom (Theorem 6). Also we show that the countable atomic G polyadic algebras are completely representable (Corollary 16) contrasting results on cylindric algebras. Several related results are surveyed. (shrink)

Food irradiation is a physical method of processing food (e.g. freezing, canning). It has been thoroughly researched over the last four decades and is recognized as a safe and wholesome method. It has the potential both of disinfesting dried food to reduce storage losses and disinfesting fruits and vegetables to meet quarantine requirements for export trade. Low doses of irradiation inhibit spoilage losses due to sprouting of root and tuber crops. Food- borne diseases due to contamination by pathogenic microorganisms and (...) parasites of meat, poultry, fish, fishery products and spices are on the increase. Irradiation of these solid foods can decontaminate them of pathogenic organisms and thus provide safe food to the consumer. Irradiation can successfully replace the fumigation treatment of cocoa beans and coffee beans and disinfest dried fish, dates, dried fruits, etc. One of the most important advantages of food irradiation processing is that it is a coldprocess which does not significantly alter physico-chemical characters of the treated product. It can be applied to food after its final packaging. Similar to other physical processes of food processing, (e.g. canning, freezing), irradiation is a capital intensive process. Thus, adequate product volume must be made available in order to maximize the use of the facility and minimize the unit cost of treatment. Lack of harmonization of regulations among the countries which have approved irradiated foods hampers the introduction of this technique for international trade. Action at the international level has to be taken in order to remedy this situation. One of the important limitations of food irradiation processing is its slow acceptance by consumers, due inter alia to a perceived association with radioactivity. The food industry tends to be reluctant to use the technology in view of uncertainties regarding consumer acceptance of treated foods. Several market testing and consumer acceptance studies have been carried out on food irradiation in recent years. These studies showed that, if the safety and the benefits of food irradiation were properly explained, the consumers were willing to accept irradiated foods. Considering its potential role in the reduction of post-harvest losses, providing safe supply of food and overcoming quarantine barriers, food irradiation has received wider government approvals during the last decade. There is also a trend towards increased commercialization of irradiated food. Currently, there are 47 irradiation facilities in some 23 countries being used for treating foods for commercial purposes. (shrink)

This article focuses on the doing and undoing of race in daily life practices in Denmark. It takes the form of a dialogue between two women, a heterosexual Muslim woman of colour and a lesbian white woman, who discuss and analyze how their daily life, e.g. interactions with their children’s schools and daycare institutions, shape their racial and gendered experiences. Drawing upon black feminist theory, postcolonial theory, critical race and whiteness studies, the two women illustrate inclusions and exclusions in their (...) society based on gender, race, class and sexuality – and especially pinpoint to how these categories intersect in processes of inclusion and exclusion. The article argues that the lack of a Nordic vocabulary for the term ‘race’ – as ‘race’ is associated with biological racism which dominated in the nineteenth and first half of the twentieth century, and hence is viewed as a historical phenomenon left behind – prevents contemporary people from addressing existing patterns of racial discrimination, inclusion and exclusion in their daily lives, as well as from connecting their contemporary struggles to historical struggles and inequalities. Furthermore, they illustrate how food, class and race intersect with an analysis of the so-called New Nordic Kitchen, exemplified by the world famous Copenhagen restaurant NOMA. The article interprets the New Nordic Kitchen, which has become very popular in the Nordic countries in recent years, as a culinary project performing whiteness, and connects the New Nordic Kitchen’s obsession with ‘the authentic Nordic’ with historical race science in the nineteenth century and early twentieth century. (shrink)

There have been many developments in the field of science and religion over the past few decades. One such development is referred to as ‘theology of nature’ (ToN), which is the activity of building or revising theological frameworks in light of contemporary scientific developments, e.g., evolution, chaos theory, and quantum mechanics. Ian Barbour, John Polkinghorne, and Arthur Peacocke, all of whom are Christian thinkers, are the most well-known advocates of this kind of thinking. However, this discourse has not been examined (...) from an Islamic perspective. Given this gap, in this article, we view this strand of thinking from the Ashʿarī school of thought that is part of the Sunnī Islamic kalām tradition. We first review how ToN manifests in the works of the thinkers mentioned earlier. Following this, we highlight the essential principles in Ashʿarism relevant to God, His interaction with the created world, and science. These are then compared with the ideas of the said thinkers. Two conclusions are reached. First, we demonstrate that atomism, which is generally understood as a long-held position in the Ashʿarī tradition, should not be held as a theological position but rather a philosophical or a scientific one. Second, an important distinction is made between science-informed theology (SIT) and contingency-informed theology (CIT). For Ashʿarīs, a CIT is sufficient for understanding God, but they would find the SIT displayed in ToN problematic. The motivation and methodology of localising or modifying God’s nature or attributes to fit the science of the day would be seen as theologically very costly and a form of scientism. (shrink)

Although researchers have paid much attention to the journey metaphor (e.g., Forceville, 2006a, 2011a, 2011b; Forceville & Jeulink, 2011), little seems known about its role for moral political cognition. Using data from the US and UK public discourses on the Euro crisis as an example, this paper draws on Lakoff’s (1996) Moral Politics Theory, demonstrating that the journey metaphor can play a crucial role for political cognition, and especially for moral political judgment.

To help ensure the ethical conduct of research, many have recommended educational efforts in research ethics to investigators and members of research ethics committees (RECs). One type of education activity involves multi-day workshops in research ethics. To be effective, such workshops should contain the appropriate content and teaching techniques geared towards the learning styles of the targeted audiences. To ensure consistency in content and quality, we describe the development of a curriculum guide, core competencies and associated learning objectives and activities (...) to help educators organize research ethics workshops in their respective institutions. The curriculum guide is divided into modular units to enable planners to develop workshops of different lengths and choose content materials that match the needs, abilities, and prior experiences of the target audiences. The content material in the curriculum guide is relevant for audiences in the Middle East, because individuals from the Middle East who participated in a Certificate Program in research ethics selected and developed the training materials (e.g., articles, powerpoint slides, case studies, protocols). Also, many of the activities incorporate active-learning methods, consisting of group work activities analyzing case studies and reviewing protocols. The development of such a workshop training curriculum guide represents a sustainable educational resource to enhance research ethics capacity in the Middle East. (shrink)

For the last three decades or so, Pakistan has been a severe victim of sectarian violence. Although the roots of sectarian violence in the Pakistani society could be traced to various political developments in the country and the region, such as, Zia-ul-Haq’s Islamization process, Iranian Revolution and the anti-Soviet Afghan war, during the late 1970s, the dangerous phase of sectarian menace began after the 9/11 incident when the domestic sectarian militant organizations established their links with international terrorist groups, e.g., Al-Qaeda (...) and then the self-styled Islamic State, and started playing the role of a facilitator as well as becoming the part of global Jihadism. Against this background, the paper analyzes the origins of sectarianism in Pakistan and threats which it poses to the integrity of the country. In the concluding analysis, the paper argues that the violent extremist ideology that creates ideologically-motivated committed terrorists may be countered if Pakistan reorients its strategic policies vis-à-vis its eastern and western neighbors – India and Afghanistan – by discouraging the use of proxies for pursuing its strategic interests in the region. (shrink)

Background: Nurse-patient communication is a unique clinical skill in the healthcare professions that promotes good quality care and patient outcomes. This communication can be disrupted by many barriers that impact the therapeutic relationship and deliver of care. Purpose: The study aims to identify the barriers affecting nurse-patient communication at primary health centers in Almadina Munawara City, Saudi Arabia. Methods: A cross-sectional study was performed among 212 nurses and 214 patients utilizing a self-reporting questionnaire. A version of the same file was (...) then uploaded into NVivo, and data that were coded under all communication barriers including language discordance among patients and healthcare providers (e. g., subtheme: patient prefers a mother tongue speaking doctor), cultural-religious difference and environmental cues between the involved parties to determine their importance in this context as well (see Table 2). Results: The results showed that language, cultural and environmental differences had an extensive influence on how nurses communicated with patients. Key barriers included nurse shortages, limited communication time and low income. Our results suggest that these barriers differ in their effect with language barrier and habitat disturbance being the most important ones. Conclusions: This study concludes that nurse-patient communication is a complex multi-sectional process, constrained by numerous barriers. Strategic intervention aimed at addressing these barriers can strengthen nurse-patient interaction and accelerate patient care. Communication remains a cornerstone in all the best practices of delivering healthcare effectively and keeping patients happy. (shrink)

Ansiklopedik tarzda kaleme alınan eserler, yazıldıkları dönemindeki ilmi seviyeyi göstermek ve muhataplarının ihtiyaç duydukları pratik bilgileri bir araya getirmek bakımından büyük öneme sahiptir. Zira bu tür eserlerin, hem müellifin çeşitli ilim dallarına vukufiyetini ortaya koyma hem de eserden istifade edecek kesimlerin ihtiyaç duyduğu bilgi birikimini tespit etme noktasında kıymetli veri kaynakları oldukları aşikârdır. İslam dünyasında erken dönemde kaleme alınan bu türdeki eserlerden biri de müellifin tek eseri olarak günümüze gelmiş ve şöhreti ile müellifini geride bırakmış olan Muhammed b. Ahmed (...) el-Hârizmî’nin Mefâtîhu’l-‘ulûm aslı eseridir. Bu çalışmada Hârizmî’nin bir bürokrat olarak kendi meslektaşlarının ihtiyaç duyduğu bilgileri bir araya getirdiği eserinde felsefeye ve felsefî ilimlere yaklaşımı incelenecektir. Çalışmanın planı, müellifin eserinde felsefeye ayırdığı bölüme başlıkları üzerinden düzenlenmiştir. (shrink)

17. yy. da Osmanlıların bir eyaleti olan Trablusgarb’da doğup büyüyen Ahmed b. Huseyn el-Behlûl, Mısır’ın önemli ilim adamlarından eğitim almış sonra memleketine dönmüştür. Osmanlı dönemi şairi Ahmed el-Behlûl, şairlik yönünün yanı sıra Akâid sahasında Durretu’l-‘Akâi’d, Fıkıh sahasında el-Mu‘ayyene ve el-‘Izziyye ve Arap Dili ve Edebiyatı sahasında el-Makâmetu’l-Vitriyye gibi eserleri telif ederek çeşitli sahalarla ilgilenmiş bir âlimdir. Behlûl, ed-Durru’l-Asfâ ve’z-Zebercedu’l-Musaffâ fî Medhi’l-Mustafâ ismiyle meşhur divânını tamamıyla Hz. Muhammed’i medhe tahsis etmiştir. Başta Libya olmak üzere Kuzey Afrika’da meşhur olan Divan, (...) Kâdî ‘İyâz’ın el-‘Iyâdiyye isimli manzumesine yazılmış bir tahmis olup Arap alfabesinin 29 harfinin her biriyle başlayıp beşlemelerin sonlarını da yine aynı harfle bitirdiği 29 kasideden oluşur. Şair, divanında Hz. Peygamber’in doğumu, nesebi, güzel ahlakı ve şemâili, mucizeleri, şirkin onunla ortadan kalktığı, şefaati, peygamberler arasındaki üstünlüğü, yaşadığı kutsal mekânlar, O’na duyulan özlem, O’na, Ehli Beytine ve Ashabına salavât getirmenin önemi, O’nun günah ve hatadan kurtarıcı olması ve ümmeti olmanın ayrıcalığı konularına değinmiştir. (shrink)

1942 yılında Hindistan’da dünyaya gelen merhum Saîd Ahmed el-Bâlenbûrî, çağımızın önemli bilginlerindendir. Uzun yıllar Diyobend medreselerinde fıkıh ve hadis müderrisliği yapmıştır. Bu medreselerde okutulmak üzere birtakım ders kitapları kaleme almıştır. Onun yazdığı ders kitaplarından birisi de Hanefi mezhebi usulüne dair telif ettiği Mebâdiü’l-Usûl adlı eserdir. Bu çalışmayla ilgili eser tanıtılarak eksik görülen yönlerinin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır.

Fas Ahvâl-i Şahsiyye Kanunu üzerinde 2004 yılında yapılan reformlarla birlikte Fas Aile Kanunu (Müdevveneh), İslam dünyasındaki en eşitlikçi kanunlardan biri olarak kabul edilmektedir. Söz konusu reformlar, Fas'ta onlarca yıldır devam eden uzun soluklu kamuoyu tartışmalarının bir ürünü olarak ortaya çıkmıştır. Ahmed el-Hamlîşî 1980'lerin başından itibaren bu tartışmalara aktif olarak katılmış ve Ahvâl-i Şahsiyye Kanunu'nun yoruma açık insan yapımı bir kanun olduğunu ve revizyonunun ictihad yoluyla yapılması gerektiğini savunmuştur. Kral 6. Muhammed tahta çıktıktan kısa bir süre sonra, 2001 yılında, Fas (...) Ahvâl-i Şahsiyye Kanunu'nda reform yapmak üzere Kraliyet Danışma Komisyonu'nu oluşturdu. Kral 6. Muhammed komisyonu, Şeriat'ın temel hedeflerini (makâsıdü'ş-Şeria) gözeterek ve aynı zamanda ictihad yoluyla zamanın ve toplumun ihtiyaçlarına cevap vererek Ahvâl-i Şahsiyye Kanunu’nda önemli değişiklikler yapmakla görevlendirdi. Bununla birlikte, komisyon üyelerini kamu yararını göz önünde bulundurmaya ve önerilen her türlü değişiklikte uzlaşma ve ılımlılık için çaba göstermeye teşvik etti. Komisyon üyeleri önerilen değişiklikler üzerinde yaklaşık iki buçuk yıl çalıştı ancak birçok konuda uzlaşmaya varamadı. Bu bağlamda, üyelerin komisyon içinde oluşan iki ana gruptan reformist ve gelenekçilerden birine, az ya da çok, meylettiği söylenebilir. Ahmed el-Hamlîşî, Kraliyet Danışma Komisyonu'nun üyelerinden biriydi. Komisyon üyeleri arasında reformist grubun değişiklik tekliflerini destekleyen ama aynı zamanda bunu gelenekçilerin benimsediği dili kullanarak yapan etkili ve önemli bir isim oldu. Nitekim, el-Hamlîşî İslam hukuku çerçevesi içinde kalan eleştirel ama ılımlı görüşleriyle aile hukukunun reformunu talep eden gruplar için bir referans noktası haline geldi. Bu çalışmada, Ahmed el-Hamlîşî’nin fıkhi temellendirme ve delillendirme açısından Fas 2004 aile hukuku reformlarının arkasındaki isim olduğu savunulmaktadır. Veri analizi yönteminin uygulandığı bu çalışmada, öncelikli olarak Hamlîşî'nin eserleri, çeşitli mecralardaki mülakatları ve konuşmaları kullanılmıştır. Hamlîşî’nin anlayışındaki farklılık ve benzerlikleri ortaya çıkarmak için literatüre başvurulmuş ve benzer görüşlerle karşılaştırmalar yapılmıştır. Fas Ahvâl-i Şahsiyye Kanunu’nun reformuna dair kısa bir arka plan açıklamasının ardından bu makale, Hamlîşî'nin metin ve bağlam arasındaki arabulucu rolünü, aile hukuku reformları tartışmasındaki yerini ve dolayısıyla Şeriat-devlet ilişkileri konusundaki duruşunu incelemektedir. Daha sonra, ictihad kapısının kapanması meselesi, müctehid olabilmenin şartları, müctehidin nitelikleri ve Kraliyet Danışma Komisyonu tarafından uygulandığı şekliyle kolektif ictihad türü (cemâʿî ictihad) hakkındaki görüşlerine atıfla Hamlîşî’nin ictihad anlayışına odaklanılmaktadır. Son olarak, Hamlîşî'nin akıl yürütme yöntemi ve ortaya koyduğu gerekçeler aile hukuku ile ilgili meseleler örnekliğinde gösterilmektedir. (shrink)

Bişr el-Merîsî taraftarları ile Osman ed-Dârimî arasında burada tartışma konusu yapılan hadisler haberî sıfatları konu alan ve müşkil nitelikte olan rivayetlerden oluşmaktadır. Bu rivayetleri genelde Bişr el-Merîsî ve taraftarlarının tecsîm ve teşbîh içerdiği iddiasıyla münker kabul ettikleri görülmektedir. Ehl-i re’y özellikleri taşımakla birlikte ilahî sıfatlar konusunda Mu’tezilî bir anlayışa sahip olduklarından tenzih anlayışları gereği sıfatları reddetmektedirler. Yaratılmışlara ait niteliklerin yaratıcıya nisbet edilmesini tenzîh anlayışlarına aykırı gördüklerinden bu tür müşkil rivayetleri ya kendi anlayışları doğrultusunda te’vîl ya da reddettikleri gözlenmektedir. Sert bir (...) ehl-i hadîs âlimi olan Osman ed-Dârimî ise, ayet ve hadislerde bildirilen ilahî sıfatlara iman edilmesi gerektiğini kabul etmektedir. Bu anlayışı sebebiyle bu rivayetlerde bildirilen haberî sıfatlara da te’vîl etmeksizin lafzî anlamıyla yaklaşmakta; kendi görüşü doğrultusunda Bişr el-Merîsî ve taraftarlarının yaptığı te’vîlleri reddetmekte, bu te’vîllerin ta’tîle yol açacağını ileri sürmektedir. Bu rivayetlerin lafzî (literal) anlamları doğrultusunda anlaşılması gerektiğini savunmaktadır. Bu hadisler üzerinde yapılan tartışmalar, temel hadis eserlerinin yazıldığı dönemde Ehl-i re’y ve Ehl-i hadîs ekollerine mensup âlimlerin hadislere yaklaşımlarını göstermesi bakımından önem arzetmektedir. Burada vermiş olduğumuz hadisler üzerindeki tartışmalar bu iki ekolün uluhiyet anlayışını, haberî sıfatlara yaklaşımlarını ortaya koyduğu gibi bunların genel anlamda hadis perspektifi hakkında bizlere bilgi vermektedir.ÖzetBu araştırma, temel hadis kitaplarının yazıldığı dönemde, yani III./IX asırda, haberî sıfatlar ihtiva eden bazı hadisler üzerinde yapılan tartışmaları ele almaktadır. Tartışma Osman ed-Dârimî (ö. 280/894) ile Bişr el-Merîsî’nin (ö. 218/833) taraftarları arasında geçmektedir. Hadisler üzerinde Ehl-i hadîs ile Ehl-i re’y mensubu âlimler arasında gerçekleşen bu tartışmalar bir yönüyle hadislerin anlaşılması ve yorumlanmasını ilgilendirmektedir. Tartışmanın, burada ele alınan hadislerin nasıl anlaşılması gerektiği; lafızların kelime anlamı mı (literal) yoksa bu lafızların ötesindeki muhtemel mecazî anlamları dikkate alınarak mı anlaşılması gerektiği noktasında odaklandığı söylenebilir. İnceleme konusu yapılan hadisleri tartışan tarafları kısaca tanıtmak yerinde olacaktır. Sözünü ettiğimiz rivayetlerle ilgili tartışmalar Bişr el-Merîsî taraftarları ile Osman ed-Dârimî arasında geçmektedir. Ehl-i hadîs’in önemli simalarından biri olan Osman ed-Dârimî, hadislerle ilgili bu tartışmaları içeren ayrı bir eser yazmıştır. Bu eser, Allah’ın sıfatları ve bazı hadis meseleleri konusunda Bişr el-Merîsî ve onun iki talebesinin görüşlerine reddiye olarak yazılmıştır. Bişr el-Merîsî, Ebû Yusuf’tan (ö. 182/798) fıkıh tahsil etmiş, önemli bir kelâmcı olarak tanınmıştır. O, kelâmla ilgili konularda aralarında İmâm Şâfiî’nin (ö. 204/820) de bulunduğu pek çok âlimle ilmî tartışmalar yapmış bir ehl-i re’y âlimdir. Halife Me’mûn’un (ö. 218/833) danışma meclisinde bulunmuş, Kur’ân’ın yaratılmışlığı (Halku’l-Kur’ân) görüşünün benimsenmesinde önemli payı olmuştur. Osman ed-Dârimî ise, Yahyâ b. Ma’în (ö. 233/848), Ali b. Medînî (ö. 234/848-49), İshâk b. Râhûye (ö. 238/853) ve Ahmed b. Hanbel (ö. 241/855) gibi döneminin otoritelerinden hadis öğrenmiş bir ehl-i hadîs âlimidir. Hadis tahsili için önemli bütün şehirleri dolaşarak hadis öğrenmiş ve rivayette bulunmuştur.Haberi sıfatları ispat ve bunlarla ilgili rivayetlerin teviline karşı çıkan anlayış ile, bu rivayetlerin tenzih anlayışına uygun biçimde tevilini savunan kesimler ilk dönemden itibaren eserler telif etmişlerdir. Osman ed-Dârimî’ye göre, ehl-i hadîs’in eleştiri edebiyatının ortaya çıkmasında, Mu’tezile’nin ilahî sıfatları reddetmesi etkili olmuş ve pek çok müellif bu yönde eserler yazmışlardır. Ebû Hüreyre’den nakledilen bir rivayetle ilgili olarak muârız, bu rivayetin Allah için bildiğimiz göz ve kulak organlarından oluştuğu izlenimi verildiğini söyler. Osman ed-Dârimî, bu hadisin göz ve kulak organlarını değil görme ve işitmeyi ispat ettiğini söyler. Hiçbir konuda Allah’ın benzerinin bulunmadığını belirtir. Dolayısıyla Allah’ın organlardan oluştuğu iddiasını ehl-i hadîs’e nisbet etmek iftiradır. Ebû Dâvûd, bu hadis ile Allah için görme ve işitme sıfatlarının ispat edildiğini ve Cehmiyye’nin ilahî sıfatları inkar görüşüne reddiye olduğunu belirtir. Ebû Hüreyre’in Hz. Peygamber’e nispet ederek naklettiği: "İman Yemenlidir, hikmet Yemenlidir! Ben Rabbi’nizin nefesini Yemen tarafından hissediyorum!" rivayetini de muârız münker kabul etmiştir. Çünkü Bişr el-Merîsî ve ashâbına göre nefes ancak karın boşluğu olanlardan çıkar, Allah ise bundan münezzehtir. Osman ed-Dârimî’ye göre, muârız yanlış anlamıştır. Burada kastedilen, Yemen tarafından esen ve insanı rahatlatan rüzgardır. Bu rivayet bağlamında bakıldığında, Bişr el-Merîsî taraftarlarının rivayeti literal değerlendirdiğini, Osman ed-Dârimî’nin ise rivayeti yorumladığını görmekteyiz. İbnü’s-Selcî, "Siz, Allah’a ondan çıkandan (Kur’ân’dan) daha faziletli bir şeyle yaklaşamazsınız!" rivayeti hakkında, Müşebbihe’nin bunu, karın boşluğu olan, kendisinden kelâm çıkan şeklinde anladıklarını belirtir. Allah boşluğu olmayan anlamında "samed" olduğundan bu anlayış geçersizdir. Bu hadisle, Kur’ân’ın Allah’tan değil O’nun katından çıkması kastedilmiştir. Osman ed-Dârimî’ye göre, İbnü’s-Selcî’nin asıl maksadı Allah’ın kelâm sıfatını inkâr etmektir. Kur’ân’ın O’ndan çıktığında bir şüphe yoktur, bunu sadece kelâm sıfatını kabul etmeyenler inkâr etmektedir. İbn Abbâs’a atfedilen; "Rükn (Hacerülesved) yeryüzünde Allah’ın sağ elidir, halk ile onunla musafaha eder" rivayetinde geçen "yemînullah" (Allah’ın sağ eli) sözünün anlamı, İbnü’s-Selcî’ye göre bildiğimiz sağ el değil, Allah’ın nimeti ve ikrâmıdır. Hacerülesved ile elin kastedilmediğini kabul eden Osman ed-Dârimî’ye göre, İbnü’s-Selcî’nin maksadı, geçersiz te’villerle Allah hakkında ayet ve hadislerde belirtilen iki eli inkar etmektir. İbn Abbâs’ın Hz. Peygamber’den naklettiği başka bir rivayeti İbnü’s-Selcî’nin eserine alıp nakletmesini eleştiren Osman ed-Dârimî, bu tür zayıf rivayetlerin yayılmaması gerektiğini söyler. Buna ilave olarak İbnü’s-Selcî’nin yaptığı yorumun da çirkin olduğunu belirtir ve eleştirir. Çünkü sözü edilen rivayette Allah, yeşil bir takım elbise giymiş kıvırcık saçlı bir genç olarak tasvir edilmektedir. Böyle bir rivayet Hz. Peygamber’den gelen sahih rivayetlerle çeliştiği için de güvenilmez bir rivayettir. Rivayetle ilgili bu değerlendirmeyi yapan Osman ed-Dârimî, rivayet hakkında muârızın yaptığı yorumları da reddeder. Muârıza göre, "Rabbimin yanına girdim" sözü, "Adn cennetinde Rabbimin huzuruna girdim" demektir. Osman ed-Dârimî’ye göre bu gibi müşkil (problemli) hadisler re’y ile tefsir edilmemeli, rivayet edilip bırakılmalıdır. Hz. Peygamber’e dayandırılan ve Allah’ın kendisine geldiğinden bahisle cevabını bilemediği bazı sorulan sorduğundan, sonra Rabbinin elini sırtına koymasıyla parmaklarının serinliğini hissettiğinden ve her şeyi öğrendiğinden bahseden rivayetle ilgili olarak muarız şu değerlendirmede bulunur: Allah Resûlü’ne gelen Rabbi değil güzel suretli bir melekti, o melek Allah tarafından yönledrilmekteydi ve elini koyan da o melekti. Osman ed-Dârimî, muârızın bu yorumunu reddeder. Bu yorum aynı zamanda diğer sahih hadislere de aykırıdır. Osman ed-Dârimî, sözkonusu rivayet hakkında muârızın yorumunu reddettikten sonra zikrettiği sahih rivayetlere dayanarak buna güvenilemiyeceğini ifade etmiştir. İlahî sıfatlar hakkında konuşmak en zor konular arasında görüldüğünden, selef âlimleri bu konuda susmayı tercih etmişlerdir. Ancak sonraki nesiller bu konuda farklı yollar tutmuşlardır. İlahi sıfatları anlama konusundaki temel yaklaşımları tefvîz, teşbîh ve te’vîl şeklinde üç ana başlıkta toplamak mümkündür. Tefvîz, selef alimlerinin benimsediği yol olup, Allah’ın zâtı ve sıfatlarının mahiyetine ilişkin bilgiyi ilâhî ilme havale etmek demektir. Teşbîh, Allah’ı yaratılmışlara veya yaratılmışları Allah’a benzetmek anlamına gelir. Te’vil, Allah’ın yaratılmışlara benzediği izlenimini veren ayet ve hadisleri dil bilimi ve aklî bilgilerle yorumlamaktır. Sıfatları inkar edenlere Muattıla denilmiş, sıfatları ispat edenler Sıfâtiyye diye anılmıştır. Ehl-i re’y’e göre Allah’a atfedilen ve sözlük anlamı bakımından teşbîh ve tecsîm izlenimi veren sıfatları uygun biçimde te’vil etmek gerekir. İlâhî sıfatlarda Mu’tezile tenzihi öne çıkarmış, Eş’ariyye ve Mâtürîdiyye ise tenzihe uygun te’vili benimsemiştir. Müşebbihe, Vehhâbî-Selefî anlayış da ilahî sıfatlardaki lafızları zahiri anlamlarıyla almışlardır. Hadis ilminde en önemli temel eserlerin telif edildiği II./VIII. ve III./IX. asırda yaşamış olan âlimler arasında cereyan eden inceleme konusu yaptığımız tartışma, ilk döneme ait olması bakımından önemlidir. Bunun yanında tartışma, âyet ve hadislerden oluşan naslara yaklaşımda, iki temel yaklaşımı göstermesi bakımından da önemli bilgiler ihtiva etmektedir. Bu iki temel yaklaşımdan biri ehl-i re’y ekolünü, diğeri ise Ehl-i hadîs anlayışını temsil etmektedir. Osman ed-Dârimî genel olarak rivayetin lafzına bağlı kalmayı savunmakta, Bişr el-Merîsî ve ashâbı ise münker olduğu gerekçesiyle rivayeti eleştirmekte ya da te’vil etmektedir. Nadir de olsa Osman ed-Dârimî’nin rivayeti ret ya da te’vil ettiği, Bişr el-Merîsî ve ashâbının ise rivayeti savunduğu yerler de görülebilmektedir. Müteşâbih (problemli) rivayetler hakkında Bişr el-Merîsî’nin yaptığı te’viller sonraki âlimler üzerinde etkili olmuştur. Onun te’villeri, Cübbâî (ö. 303/916), Kādî Abdülcebbâr (ö. 415/1025), Ebü’l-Hüseyin el-Basrî (ö. 436/1044) gibi Mu’tezilî âlimlerin yanı sıra, İbn Fûrek, Gazâlî (ö.505/1111), İbn Akîl (ö. 513/1119), Fahreddîn er-Râzî (ö. 606/1210) gibi sünnî âlimler tarafından da iktibâs edilmiştir. Rivayete dayalı olan hadis ilminde hakikatin ortaya konulabilmesi, "rivayet" ve "re’y" seçeneklerinden birini tercih etmekle değil; bunların her ikisini de yerinde ve dengeli olarak kullanılmasına bağlı olduğunu hatırda tutmak gerekir. Hakikatin ortaya çıkarılmasında rivayet re’ye, re’y de rivayete muhtaçtır. Rivayet ve re’y birbirinin rakibi değil tamamlayıcı unsurları olarak görmek gerekir. (shrink)

Ahmed b. Hanbel, vefatıyla neticelenen hastalığı esnasında oğlu Abdullah’tan, şu hadisin el-Müsned’inden çıkartılmasını istemiştir: “Allah Rasûlü ‘Ümmetimi Kureyş’ten şu grup helâk edecek’ buyurunca oradakiler ‘(bu durumda) bize neyi emredersin?’ diye sordular. O da ‘İnsanlar onlardan uzak durup ayrılsalar!’ cevabını verdi”. Ahmed b. Hanbel bu hadisin, diğer rivayetlerle çeliştiğini düşünmektedir. Oğlu Abdullah’a göre bu hadisin çeliştiği rivayetler, Hz. Peygamber’in idarecilere itaat etmeyi ve onlardan kaynaklanan yanlışlara karşı sabırlı olmayı emrettiği haberlerdir. Ahmed b. Hanbel’in tavrı ve bunun sebebi esasen (...) açık ve net gibi görünmektedir. Buna rağmen daha sonra gelen ilim adamları, onun bu tavrı ile ilgili farklı değerlendirmeler yapmışlardır. Bu değerlendirmelerden birine göre İmam’ın tavrı, kendi açıklamasında da dikkat çektiği üzere hadisin şaz olması yani halkın idarecilerle ilişkilerini düzenleyen diğer rivayetlerle çelişmesidir. Bu bakış açısı, İmam’ın açıklamasıyla uyum içinde olmasına ilaveten aynı hadisin Buharî ve Müslim gibi meşhur muhaddisler tarafından nakledilmesi açısından da önemlidir. Zira bu yorumun ulaştığı sonuca göre Buharî ve Müslim’in sadece sahih olan hadisler ihtiva ettikleri iddiasıyla takdim ettiği el-Câmi‘u’s-sahîh isimli eserlerinde, bu şarta uymayan rivayetler de bulunabilmektedir. Bununla birlikte söz konusu hadisin hem sened hem de metni üzerinde yapılan incelemeler şaz iddiasının doğru olamayacağını göstermektedir. Nitekim hadisi nakleden dört ravinin tamamı, içinde Ahmed b. Hanbel’in de bulunduğu münekkitler tarafından güvenilir bulunmuştur. Nitekim İmam, el-Müsned’inde bu ravilerin çok miktarda hadisine yer vermektedir. Hadisin metin açısından da şaz olmadığını söylemek mümkündür. Zira metnin birinci cümlesi olan “Ümmetimin helâki Kureyş’in elinden olacak” şeklindeki tespiti, farklı onlarca hadiste görebilmek mümkündür. Bu hadislerden pek çoğu el-Müsned’de bizzat Ahmed b. Hanbel tarafından da nakledilmiştir. Şaz addedilen kısmın “İnsanlar onlardan uzak dursalar” şeklindeki ikinci cümle olması da pek muhtemel görünmemektedir. Zira zalim idarecilere karşı bundan çok daha şiddetli tepkileri emreden hadislerden onlarcası yine bizzat Ahmed b. Hanbel tarafından nakledilmiş durumdadır. Ahmed b. Hanbel’in, bu hadisi kitabından çıkarmak istemesinin sebebi bağlamında ortaya atılan ikinci iddiaya göre İmam, dönemin yönetimiyle iyi geçinmek amacıyla böyle bir talepte bulunmuştur. Zira bu dönemde Abbasî iktidarı, hadisçileri büyük bir sıkıntıya sokan Mihne sürecine son vermiş, ulemaya karşı yumuşama politikası gütmeye başlamıştır. Ahmed b. Hanbel de yönetimin bu uzlaşma arzusuna olumlu cevap vermiş ve bu çerçevede idareciye karşı sergilenecek sert tutuma işaret eden hadisleri kitabından çıkarmak istemiştir. Fakat bu iddia da yaşadığı dönemde iktidara karşı takındığı tavır sayesinde toplum önderi haline gelmiş Ahmed b. Hanbel gibi bir şahsiyetle uyuşmaz. Zira o idareci ve toplum arasındaki ilişkilerin keyfiyeti ve sıhhati konusunda gerek tavsiyeleri gerekse fiilî tatbikatı ile örnek ve simge haline gelmiştir. Hayatını Hz. Peygamber’in mirası olan hadisleri nakletmeye ve doğru anlaşılmasına hasreden böyle bir şahsiyetin, sırf iktidarla iyi geçinmek adına, sened ve metin itibariyle usûl problemi olmayan rivayetleri el-Müsned’den çıkartılması emrini vermesi çok da doğru görünmemektedir. Bu konuda yapılan üçüncü yoruma göre Ahmed b. Hanbel’in bu hadise yönelik tavrı, manasının istismara müsait olmasıdır. Nitekim İmam’ın bizzat kendisi, ehl-i bid‘attan bazılarının bu hadisi delil getirip iktidara karşı toplumda ayrımcılık yaratacak davranışlara yöneldiğini söylemiştir. Elimizde bu son yorumu güçlendiren başka veriler de vardır. Nitekim o aynı tavrı, iktidara karşı silahlı mücadeleyi emreden başka hadisler hakkında da göstermiş; bunların kitabından çıkartılmasını istemiştir. Bu tavrından anlaşıldığına göre Ahmed b. Hanbel, zalim idareciye karşı, toplumda kargaşa ve fesada sebep olacak fiilî ve silahlı mücadeleye kalkışılmasını istememektedir. Öyleyse denilebilir ki İmam’ın söz konusu hadisle ilgili tavrı, hadisin özellikle “insanların böyle idarecilerden uzak durması” yönündeki ikinci cümle ile ilgilidir. Zira İmam’ın yaşadığı dönemde Mutezile ve Haricîler gibi bazı gruplar böyle hadisleri delil getirerek toplumda tefrikaya sebebiyet vermişlerdir. Bunu bilen ve bizzat gören İmam, böyle grupların toplumsal birlik karşıtı amaçlarına alet edilebilir düşüncesiyle idarecilere karşı “uzak durmaya çalışmak” gibi basit gibi görünen tepkilere yer veren hadislerin bile kitabından çıkarılmasını istemiştir. Sonuç olarak ifade etmek gerekirse onun bu hadis hakkındaki “diğer rivayetlerle çelişiyor” şeklindeki tavrını, “Müsned’imde oluşturmaya çalıştığım ideal idareci-toplum ilişkisi ile çelişiyor” şeklinde anlamak gerekecektir. (shrink)

RESUMEN Cuando se mira la masacre de El Salado, es difícil no preguntarse por los factores que llevaron a esta comunidad de los Montes de María, en el contexto de la guerra rural que vivía Colombia a finales del siglo XX, a volverse un objetivo militar por parte de las A.U.C. (Autodefensas Unidas de Colombia), es decir, a recibir la marca o estigma de 'pueblo guerrillero'; en otras palabras, a convertirse en un pueblo masacrable. El presente artículo intenta abordar esta (...) cuestión y para ello analiza las consecuencias de la ocupación de las FARC desde su ingreso a la región en los noventa. Los modos como este poder fareano dispuso de lógicas guerreristas y dejó poco margen de maniobra y libertad para los pobladores de El Salado; los saladeros no tuvieron opción ni libertad, y la cohabitación se confundió con la colaboración, la pasividad con la pertenencia. En una segunda parte, revisa los efectos de la arremetida brutal de las FARC contra cierto grupo de pobladores (en especial, ganaderos y fuerza pública); de algún modo, la masacre del 2000, ejecutada por las AUC, fue una respuesta impulsada por un odio desmedido frente a una violencia también excesiva por parte de las FARC en los años anteriores a la masacre. En este apartado, se habla acerca del odio y la venganza que se constituyen en afectos que contribuyeron decisivamente -entre otros más- a la masacre del año 2000. Las elaboraciones sobre la economía del odio de Sara Ahmed (2015) y las de Laura Quintana sobre los afectos (2020 y 2021) serán fundamentales. ABSTRACT When looking at the El Salado massacre, we wonder about the factors that led this town of los Montes de María, in the context of the rural war in Colombia at the end of the 20th century, to become a military objective by the A.U.C (Autodefensas Unidas de Colombia), that is, to receive the brand or stigma of 'guerrilla people'; that is, to become a massacrable town. This article tries to address this issue, thus analyzing the consequences of the FARC occupation since its entry into the region in the nineties. Ways like this Farean power had warmer logic and left little room for maneuver and freedom for the residents of El Salado; The saladeros had no choice or freedom, and cohabitation was confused with collaboration, passivity with belonging. in a second part, it reviews the effects of the brutal attack by the FARC against a certain group of residents (especially, ranchers and the military); in a way, the 2000 massacre, carried out by the AUC, was an inordinately hateful response to excessive violence by the FARC in the years before the massacre. In this section, we talk about the hatred and revenge that constitute elements that contributed decisively -among others- to the 2000 massacre. The elaborations on the economy of hate by Sara Ahmed (2015) and the elaborations of Laura Quintana on affects (2020 and 2021) will be fundamental. (shrink)

Câhiliye döneminde şair ve hatipler tarafından bir meleke olarak kullanılan belagat, geçirdiği hazırlık ve gelişim döneminin ardından ilmî teşekkülünü tamamlayarak Arap dil ilimlerinde müstakil bir dal haline gelmiştir. Ebû Ya‘kûb es-Sekkâkî (öl. 626/1229) öncülüğünde “meânî-beyân-bedî‘” olarak üç başlık altında ele alınmaya başlanan belagat konularının bedî‘ kısmına, Sekkâkî sonrası şerh ve hâşiye dönemi müellifleri tarafından yeni sanatlar eklenmiştir. Bu sanatlardan birisi de tarif ve tesmiyesi Sa‘duddîn et-Teftâzânî’ye (öl. 792/1390) ait olan tecâzüb sanatıdır. Farklı pek çok disiplinde ilmî ve edebî bir terim (...) olarak yer alan bu sanatın etkin kullanım alanlarından birisi de fıkıh ilmidir. Fıkıh sahasında bu sanattan istifade eden âlimlerden birisi Şemsuddîn Muhammed el-Kuhistânî’dir (öl. 962/1555). Kuhistânî Câmi‘u’r-rumûz adlı eserinde öşrün vücûbiyeti ve şart muhayyerliği konularını izah etmek üzere tecâzüb sanatına başvurmaktadır. Ne var ki Kuhistânî’nin kullandığı tecâzüb ifadesi ilim dünyasında anlaşılamayıp muğlak ifadeler olarak kalınca bu ifadelerden kastın ne olduğunu açıklayan bazı risâleler kaleme alınmıştır. Bunlardan birisi de ‘Abdulganî en-Nâblusî’nin çalışmamıza esas olan en-Nesîmu’r-rebî‘î fi’t-tecâzübi’l-bedî‘î adlı risâlesidir. Nâblusî’nin bu risâleyi kaleme almasının ana nedeni, kendisinden önce Kuhistânî’ye ait ifadeleri açıklamak gayesiyle Esne’l-metâlib fî beyâni ma‘ne’t-tecâzüb adında muhtasar bir risâle kaleme alan Seyyid Ahmed el-Hamevî’ye (öl. 1098/1687) reddiye yapmaktır. Nâblusî, Hamevî’ye ait bu risâleyi görmüş ve onun tespitlerinden bazılarını hatalı bulduğunu belirterek reddiye mahiyetinde mezkûr risâlesini kaleme almıştır. Hamevî’nin açıklamalarına ciddi eleştiriler getiren Nâblusî, öşrün vücûbiyeti ve şart muhayyerliği hususlarındaki Kuhistânî’ye ait ifadeleri tecâzüb sanatı açısından yeniden açıklama yoluna gitmiş ve bu konularda Hamevî’ye ait toplamda altı görüşe deliller getirmek suretiyle reddiye yapmıştır. Nâblusî’nin bu risâlesi; zengin kaynak kullanımı, yalın ifade üslûbu ve açıklayıcı örneklerle öne çıkmakta, tecâzüb sanatına dair kapsamlı bilgiler ihtiva etmektedir. Bu araştırma ile ilk olarak tecâzüb kavramı Teftâzânî üzerinden açıklanmış; ardından Nâblusî’nin mezkûr risâlesi, reddiye yaptığı Hamevî’ye ait risâleyle mukabele edilmek suretiyle detaylı olarak analiz edilmiştir. Bu noktada ilk olarak tartışmaya esas olan Kuhistânî’ye ait ifade verilmiş, ardından Hamevî’nin konuya dair açıklaması zikredilmiş, son olarak da Nâblusî’nin reddiyesine yer verilmiştir. Çalışmanın son bölümünde ise Nâblusî’ye ait risâlenin tahkikli metni yer almaktadır. (shrink)

Makalede, Osmanlı bilgini Şemseddin Ahmed b. Musâ el-Ḫayâlî’nin düşüncesi bağlamında değerin imkânı ve fiillere değer yüklemenin kaynağı sorununun incelenmesi amaçlanmıştır. Mu‘tezile ve Eş‘arîler karşısında Hanefî-Mâtürîdî gelenekte değer konusuna yaklaşımın ne olduğu sorusu Hayâlî’nin görüşlerine referansla ele alınmıştır. Hayâlî, kendi düşüncesini, hocası Hızır Bey’in el-Ḳaṣîdetü’n-nûniyye adlı kasidesine yazdığı şerhte ortaya koymuştur. Özellikle bu kasidenin “iyilik ve kötülük şer‘îdir ama/ biz bunların akılla bilinebileceğini söylüyoruz” dizelerinin yorumunda hüsun ve kubuh meselesini incelemiştir. Onun düşüncelerinin analiz edilmesi ve yorumlanmasında Muhammed Ömer b. eş-Şeyh (...) Abdi’l-Celîl b. eş-Şeyh Abdi’l-Cemîl el-Bağdâdî el-Hanefî’nin Ḥavâşî’l-Futûḥiyye li-Şerḥi’n-Nûniyye ve Mehmet Emin Üsküdârî’nin Ḥâşiye ʿalâ Şerḥi Hayâlî ‘ale’l-Ḳaṣîdeti’n-nûniyye adlı eserinden yararlanılmıştır. Eş‘arîler, insan için değer bilgisinin mümkün olmadığını iddia ederek, iyi ve kötü hakkındaki bilgimizin kaynağının din olduğunu kabul etmişlerdir. Mu‘tezilî düşünürler ise iyi ve kötüyü fiillerin zatına ya da fiillerin zatında bulunan sıfatlarla ilişkilendirmişlerdir. Cübbâîler gibi bazı Mu‘tezilî düşünürler, fiillerin yapıldığı bağlamın ve şartların da değer atfetmede önemli olduğunu ifade etmişlerdir. Değer konusunda, Buharalı Hanefî âlimler Eş‘arî değer anlayışına yakın dururken, Mâtürîdîler Mu‘tezilî fikirlere yakın durmuşlardır. Mâtürîdîler, dinin iyi ve kötü hakkında bilgi verdiğini kabul etmekle birlikte bazı şeylerin değerinin akılla bilinebileceğini iddia etmişlerdir. Çalışmamızda, Hayâlî’nin temel yaklaşımının Mâtürîdîlerin değer anlayışından yana olduğu gösterilmiştir. Fiillere yüklenen iyi ve kötünün anlamları konusunda Mu‘tezile ve Mâtürîdîler arasındaki benzerliklere dikkat çekilmiştir. İyi ve kötünün üç anlamının olduğu açıklanmıştır. İlk olarak iyilik, bir insanın fiilinin bu dünyada övülmesi ve ahirette ödüllendirilmesi anlamına gelir. Kötülük, bu dünyada yerilmeyi ve ahirette cezalandırılmayı ifade eder. İkinci olarak, iyi, amaca uygun olandır ve kötü ise amaca uygun olmayandır. Bu, aynı zamanda, iyinin yararlı olan ve kötünün de zararlı olan olduğu anlamına gelmektedir. Üçüncü olarak iyi, bir yetkinlik sıfatıdır ve kötü de bir eksiklik sıfatıdır. Örneğin bilgi, insanı yetkinleştirdiği için iyidir. Bilgisizlik, insanı eksik ve düşük bir durumda bıraktığı için kötüdür. Mu‘tezile’ye göre her şeyin iyilik ve kötülüğü akılla bilinirken, Mâtürîdîlere göre bazı şeylerin iyilik ve kötülüğü akılla idrak edilebilir. Bu bağlamda Mu‘tezilî ve Mâtürîdî düşünürler, sorumluluğu gerektiren değer bilgisinin kaynağının din olduğunu kabul eden Eş‘arîlerin argümanlarını eleştirmişlerdir. Makalede, ayrıca, tek bir cümlede doğruluk ve yanlışlığın birleşmesiyle ortaya çıkan yalancı paradoksu ile değerin kaynağı arasında kurulan ilişki ele alınmıştır. Yalancı paradoksunun bir çözümünün olduğuna inanan Hayâlî, bu çözüm üzerinden, Mâtürîdî değer anlayışının haklı gösterilebileceğini ifade etmiştir. (shrink)

Product acceptance determination using similarity measure index by neutrosophic statistics / Muhammad Aslam and Rehan Ahmed Khan Sherwani -- New concepts of strongly edge irregular interval-valued neutrosophic graphs / A.A.Talebi, Hossein Rashmanlou and Masoomeh Ghasemi -- The link between neutrosophy and learning : through the related concepts of representation and compression / Philippe Schweizer -- Neutrosophic soft cubic M-subalgebras of B-algebras / Mohsin Khalid, Neha Andaleeb Khalid and Hasan Khalid -- Alpha, beta and gamma product of neutrosophic graphs / (...) Nasir Shah, Said Broumi, Abdul Raheem and Tahir Imran -- Neutrosophic cubic normal ideal and neutrosophic cubic closed normal ideal of PS-algebra / Mohsin Khalid, Hasan khalid and Neha Andaleeb Khalid -- Neutrosophic multisets : an overview / Vakkas Uluçay -- Neutrosophy as a model for knowledge : the influence of representative models on thinking / Philippe Schweizer -- When neutrosophic theory meets three-way decisions / Rui Ren, Chao Zhang and Deyu Li -- Neutrosophic economic order quantity model with more than one price breaks / R. Surya, M. Mullai and G. Madhan Kumar -- General non-square systems of linear equations in single-valued triangular neutrosophic number environment / S.A. Edalatpanah -- Hesitant neutrosophic soft set relations / Abhijit Saha -- Computer application of neutrosophic set operations / S. Saranya, M. Vigneshwaran, Said Broumi -- Triangular bipolar neutrosophic based transportation problem / Avishek Chakraborty -- Studying neutrosophic variables / Rafif Alhabib and Ahmad Salama -- Decision making for logistics center location selection in trapezoidal neutrosophic environment / Kalyan Mondal and Surapati Pramanik -- Weighted similarity measure and decision making model for clinical application of single valued neutrosophic set / R.Binu and P. Isaac -- Rough neutrosophic set : an overview / Surapati Pramanik -- Some new concepts on normalized SVTN-number and multiple criteria decision making / İrfan Deli and Emel Kırmızı Öztürk. (shrink)

Henüz çok az çalışılmış veba risaleleri on dördüncü yüzyılın ortasındaki Kara Ölüm kıyametinden sonra yüzyıllarca tekrarlayan salgınlarla Batı Avrasya’yı kasıp kavuran kültürel dönüşümlere tanıklık eder. Bu türe Osmanlı katkıları, emperyal-bilimsel erken modernitenin ortaya çıkışını izlememize olanak sağlaması açısından örneklik teşkil eder. Bu makale bilinen en kapsamlı ve yenilikçi İslami veba risalesini, Taşköprîzâde Ahmed’in (ö.1561) Risâletü’ş-Şifâ’sını sunmaktadır. Bu eserde ünlü Osmanlı hezarfeni, hem dinî hem rasyonel argümanlar takdim ederek okült bilimin vebayı önlemede ve tedavi etmede en deneysel yöntem olduğuna dair (...) çok güçlü bir argüman oluşturur. Bu amaçla, eserin teorik ilk yarısını tevekkülü tesebbübe veya kör inancı “bilimsel yöntem”e tercih eden kaderci âlimlerin ve sûfîlerin eleştirisine ayırır; uygulamaya dair olan ikinci yarı ise yaşadığı dönemin tıbbi olarak en etkili bilimsel disiplini olduğunu düşündüğü, genel olarak Batı erken modernitesinin “kozmolojik tahayyül”ünü kapsayan, dünyanın pek çok düşünür ve fail tarafından matematiksel ve dolayısıyla sihirli bir şekilde izlenebilen bir metin olarak görüldüğü Yeni Pisagorcu bir bilim olan harfîliğe (ilm-i hurûf) ayrılmıştır. Okült bilimden hoşnutsuzluğumuza rağmen, Taşköprîzâde burada bir başka erken modern deneyimci olarak adlandırılmalıdır. (shrink)

Dünya Osmanlı Devleti’nin makarr-ı saltanatı olan Dersaâdet’e, Memlûkler zamanında birçok Mushaf-ı Şerîf’in geldiği; XIX. yüzyılın başlarından itibaren muhafaza edilmek üzere vakfedildikleri camilerden, türbelerden, müze ve kütüphâne koleksiyonlarına toplanan eserlerden anlaşılmaktadır. İslâm yazı sanatı, başlangıcında imlâ gelişimine odaklanmış, bu meyanda ilk asır sonrası yazı estetiği üzerine çalışmalar yapılmıştır. Abbâsîler döneminde görülen bu gayretler neticesi yazının kurallara bağlandığı ve çeşitlendiği görülmüştür. Bunlardan Memlûk döneminde, Mushaf yazımında kullanılan Muhakkak ve Reyhâni yazı çeşidi Osmanlı’da Hattat Şeyh Hamdullah’a (1429- 1520) kadar Mushaf yazısı olarak kullanılmıştır. (...) Tarihî seyri içerisinde Memlûkler döneminde Muhakkak yazının gelişimini ve ulaştığı seviyeyi bu Mushaf’ta görmek mümkündür. Makalenin amacı gerek yazı sanatı gerekse süsleme sanatı açısından günümüz sanatkârlarına bir örnek sunmaktır. Mushaf’ta Zer mürekkeple yazılan harflerin etrafı siyah mürekkeple tahrirlenmiş, harekeler ise siyah mürekkeple yazılmıştır. Satırlarda harfler kürsüsünde olup, hat olarak da döneminin özelliklerini aksettirmektedir. Sûre başı yazıları ise Sülüs hat iledir. Görülmektedir ki Mushaf, günümüz yazı sanatında çokça kullanılan Muhakkak yazıya dâir özgün örnekleri ortaya koymaktadır. Araştırmadaki bir diğer gaye de Mushaf’ın hattatı ile ilgili tashihte bulunmaktır. Mushaf’ın, tefsir kısmının ferağ kaydında, “Muhammed b. Su‘ûd eş-Şâfiî” ismi geçmektedir. Bu Mushaf’ın hattatı olmayıp tefsirin müellifidir. Dolayısıyla Mushaf’ın hattatı belli değildir. Mushaf’ın tezhipleri ve cilt kapakları ile “İslâm Kitap Sanatı”nın göz alıcı örnekleri olan bu eser belli bir dönemin üslûbunu ve tekniğini yansıtması bakımından önemlidir. XV. yüzyıldan İstanbul Türk ve İslâm Eserleri Müzesi (TİEM)’nde bulunan bu Mushaf, Memlûk dönemi kitap sanatının ulaştığı mükemmelliği günümüze ulaştıran önemli eserlerdendir. Kitap sanatının hâmisi, Memlûk Sultanı Kayıtbay’ın (1468-1496) hazinesi için yazılan Mushaf, 9 satırlı ve 463 yapraktan müteşekkildir. Salbekli ve oval şemseli, miklepli vişne rengi deri cildi döneminden kalmadır. Bu Mushaf’ın önemli bir özelliği de 439b- 462b’ye kadar yine sûre başlığı altında, âyetlerin kelime anlamlarının Arapça olarak izah edilmesidir. Mushaf’ta Sultan II. Bâyezid’in vakıf mührünün bulunması, Mushaf’ın Sultan II. Bâyezid döneminde Saray’a girdiğini göstermektedir. Eser, 1480- 1490 yılları arasına tarihlenebilir. Sultan III. Ahmed’in annesinin Üsküdar’da yaptırmış olduğu Gülnûş Emetullah Vâlide Sultan Camii’ne konulmak üzere vakfettiği h. 1132/1719 tarihli Arapça yazılmış olan kayıttan anlaşılmaktadır. (shrink)

Osmanlı sanatçıları tarafından, zamanla bozulan nüshalardan çıkarmak suretiyle ya da müzayedelerde satışa sunulan hat ve minyatürleri bir şekilde temin edip, daha fazla yok olmalarının önüne geçmek amacıyla uygulanan onarım işlemine vassale tekniği, bu tekniği uygulayan sanatçıya da vassal adı verilmiştir. XVII. yüzyılda Kalender Paşa tarafından hazırlanan I. Ahmed Albümü ile öne çıkan vassalecilik, XVIII. yüzyılda gelişerek devam etmiş, özellikle koleksiyoner Mehmed Emin Efendi ve adı bilinmeyen vassallar tarafından onarım tekniği olarak uygulanmıştır. Ancak onarım işlemi olarak başlayan bu teknik, Kalender (...) Paşa ile birlikte sanata dönüşmüş ve başta murakkalar olmak üzere çok sayıda resimli nüshalar hazırlanmıştır. Bu makalede, XVIII. yüzyılda Osmanlı kitap sanatlarında karşılaşılan farklı bir şekilde uygulanması nedeniyle, önemli bir yere sahip vassale tekniğinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Bu kapsamda, söz konusu yüzyıllarda karşılaşılan ve kitapları onarmak amacıyla kullanılan vassale tekniğinin yüzyıllara bağlı olarak sanatçılar ve koleksiyonerler tarafından uygulanış biçimi, Osmanlı kitap sanatları içinde önemli bir yeri olan murakka ve resimli elyazmaları üzerinden seçilen örnekler ışığında incelenmiştir. Araştırma kapsamında ulaşılan örnekler arasından seçilen nüshalar; “Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi B.408 numaralı I. Ahmed Albümü, H.1115 numaralı Hamse-i Nizami, H.2155 numaralı Albüm, H.2135 numaralı Murakka ve İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Koleksiyonu 06131, 06132, 06133 numaralı Şehnâme Tercümesi” adlı koleksiyonlarda yer almaktadır. (shrink)

In recent years, the practices of work organizations have raised increasing concerns regarding individual privacy at work. It is clear that people expect and value privacy in their personal lives. However, the extent to which privacy perceptions influence individuals’ work attitudes is less clear. Research has explored the extent to which employee perceptions of privacy derive from characteristics of the programs themselves. However, there is a paucity of research that examines how the characteristics of the individual employee may influence perceptions (...) of these programs. In this study we seek to shed light on this issue, as we examine how the individual ethical orientation of employees influences perceptions of a variety of human resource programs that have the potential to be perceived as invasive. Results indicate that ethical orientation exerts direct effects on perceived invasiveness of programs and exerts both direct and indirect effects on perceived appropriateness of programs. Implications for research and for managers adopting privacy-related programs are discussed. (shrink)

Şems-i Sivâsî, Halvetiyye tarikatının ana şubelerinden biri olan Sivâsiyye kolunun müessisidir. On altıncı yüzyılın ilmî, siyâsî, kültürel ve dinî sahalarında derin izler bırakan Sivâsî, memleketi Zile’den Sivas’a hicret ettikten sonra ilk olarak İrşâdü’l-avâm adlı bir eser kaleme almış ve bu çalışmada nefsin ıslahı, mürşid-i kâmilin gerekliliği, mürşidlerin özellikleri ve nefsi ıslah konusundaki fonksiyonları gibi başlıklarla döneminde gözlemlediği ve zaman zaman istismar edildiğini düşündüğü mânevî yolculuğun kılavuzlarını konu edinmiştir. Eserin isminden de anlaşılacağı üzere Sivâsî, mânevî seyrin inceliklerini bilmedikleri için şekle aldanıp (...) süslü sözlere kanan ve layık olmadıkları halde şeyhlik makamını işgal edenleri kendilerine rehber edinenleri uyarmayı hedef olarak belirlemiştir. Sivâsî bu hedefine uygun olarak eserde sahte şeyhlerin itikâdî, amelî ve ahlâkî konulardaki sapmalarını âyetler, hadisler, naklettiği kıssalar ve kullandığı çeşitli metaforlarla gözler önüne sermiştir. O, tasavvufî sistemin istismar edilmesi noktasında şeyhlik/mürşid-i kâmillik konumunun son derece önemli olduğunu belirtmiş ve ilk dönemlerden itibaren bu konumun istismarına yönelik yapılan eleştiri ve uyarılara katkı sağlamıştır. Bu anlamda Hasan-ı Basrî, İmâm-ı Gazzâlî, Ahmed-i Yesevî, Mevlânâ, Necmeddîn-i Dâye ve Kâşânî’nin de ifade ettiği gibi, müteşeyyihlere dair uyarılarda bulunan bir geleneğin on altıncı asırdaki temsilcilerinden biri olmuştur. Günümüzde de çeşitli vesilelerle tartışma konusu haline gelen bu hususta Sivâsî’nin bir şeyh olarak yaptığı tespitler, uyarılar ve çözüm önerileri önem arz etmektedir. Bu makalede Sivâsî’nin müteşeyyih kimseler hakkındaki düşünceleri zikredilmekle birlikte kendinden önce bu konuda görüş bildiren isimlerle benzer ve farklı yönlerine de işaret edilmiştir. Çalışmada Sivâsî’nin sahte şeyhlere dair değerlendirmeleriyle tasavvufta bir iç tenkit geleneği olarak kabul edilebilecek bu usulün kendinden önceki ve sonraki isimler arasındaki konumuna da vurgu yapılmıştır. (shrink)

"From The collected works of C.G. Jung, volumes 4, 8, 12, 16"--P. [i].

Şâfiî müctehidlerin muteber şahsiyetlerinden biri olan Râfiî el-Kazvînî, ilk olarak babası Muhammed b. Abdilkerîm el-Kazvînî (ö. 580/1184) ve annesinin dayısı Ebü’l-Hayr Ahmed et-Tâlkânî’nin (ö. 589/1193) rahle-i tedrisinde bulunduktan sonra alanında uzman birçok kişiden tefsir, hadis ve fıkıh sahasına ilişkin seviyeli bir eğitim almıştır. Yaşadığı asrın ileri gelen ulemasından İslâmî ilimleri okuyarak fıkıh ilminde ihtisas sahibi olan Râfiî, Kazvîn’de ders halkaları oluşturarak tedris faaliyetinde bulunmuş; dönemin halifeleri tarafından Şam ve Mısır baş kadılık görevine atanan Ahmed b. Halîl el-Mühellebî (ö. (...) 638/1240), Zekiyyüddin el-Münzirî (656/1258) ve İbn Sükkerî (ö.713/1313) gibi önemli simalar yetiştirmiştir. Zekâsı, aklı ve özellikle haiz olduğu fıkhî meseleleri ayırt etme yetisiyle Râfiî, doktrin içerisinde yer alan dağınık görüşleri toplayarak ilgili görüşlerden hangisinin daha kuvvetli olabileceğine dair tespitlerde bulunup mezhebi tahrîr/tenkîh etmiş, bir bakıma mezhebin görüşlerini ilmî elekten geçirip ayıklamıştır. Mezhep içerisindeki görüşleri inceleyerek farklı tarikleri birleştirme ve dağınık bilgileri ayıklayıp mezhep birikimini veciz ifadelerle yansıtma faaliyetinden dolayı ulemanın dikkatini üzerine çeken Râfiî, mezhepte iki otoriteden biri anlamına gelen Şeyhân’dan biri olma -diğeri ise Nevevî (ö. 676/1277)- unvanına layık görülmüştür. Bu yüzden onun hayatına ve ilmî kişiliğine Şâfiî terâcim eserlerinde oldukça yer verilmiştir. Bu çalışmada, sonraki dönemlerde mezhep görüşünü temsilde belirleyici olan Râfiî’nin ilmî kişiliği yanında mezhebi tahrîr/tenkîh etmesindeki rolüne yer verilecektir. (shrink)

Geçmişte yazılan ve kütüphanelerimizde çoğu yazma hâlinde duran pek çok ilmî eserin isim, müellif ve mütercimlerinin tespiti konusunda ciddî hatalar yapıldığı görülmektedir. Bu da bir kısım önemli eserlerin gün yüzüne çıkmasını engelleyerek sahip olduğumuz hazineden gereği gibi istifade etme imkânını elimizden almaktadır. Bu minvalde bazı araştırma ve kütüphane kayıtlarında 15. yüzyıl Osmanlı âlimlerinden Mûsâ İznikī’nin (öl. 838/1434-35 [?]), Ali b. Muhammed el-Hâzin’in (öl. 741/1341) Lübâbü’t-teʾvîl fî meʿâni’t-Tenzîl adlı tefsirini tercüme ettiği bilgisi yer almıştır. Aynı şekilde yine 16. Yüzyılda yaşamış bir (...) Osmanlı âlimi ve divan şâiri olan Muslihuddin Mustafa Sürûrî’nin (öl. 969/1562) tam bir Türkçe tefsir yazdığı iddia edilmektedir. Bu iki iddia, sonuçta aynı mütercim üzerinde birleşmeleri sebebiyle ortak bir noktaya sahiptirler. Bu makalede, bahsedilen iki eserin asılları ve tercümeleri etrafında bir araştırma yapılarak bunların gerçekte kime ait oldukları ve isimlerinin ne olduğu ortaya çıkarılmaya çalışılacaktır. Bu tür araştırmaların kütüphanelerimizdeki binlerce eser için âcilen yapılmasının bir zaruret hâlini aldığı âşikârdır. Zira bazı araştırmacıların bu tür yanlış bilgiler üzerine yüksek lisans ve doktora tezleri binâ ettikleri ve çeşitli makaleler yazdıkları görülmektedir. Bu makalenin maksadı, yukarıda zikredilen ve haklarında yanlış bilgiler ile bazı kapalı noktalar bulunan iki eserle ilgili bir takım yeni tespitleri ortaya koyarak hem ilim dünyasına katkıda bulunmak hem de bu alanda yapılacak çalışmalara olan ihtiyaca dikkat çekmektir. Doküman tarama, veri toplama ve veri analizi yöntemi kullanılan bu araştırma neticesinde şu sonuçlara varılmıştır: Mûsâ el-İznikī’nin tercüme ederek Tefsîru’l-Lübâb ismini verdiği eser aslında Hâzin’in Lübâbü’t-te’vîl’i değil Necmeddîn-i Dâye’nin (öl. 654/1256) Baḥrü’l-ḥaḳāʾiḳ ve’l-meʿânî isimli tefsirinin muhtasarıdır. Bundan hareketle tespit edilen diğer bir nokta da şu olmuştur ki günümüzde et-Teʾvîlâtü’n-Necmiyye ismiyle meşhur olan eser Dâye’nin kaleme aldığı tefsirin orijinal hâli değildir. Dâye zâhiri ve işârî tefsîri cem eden mufassal bir tefsir telif etmiş, müridlerinden biri olan Şemseddin Muhammed es-Savcı da, zâhirî tefsir kısımlarını çıkarıp sadece işârî yorumları bırakmak sûretiyle bu eseri telhis etmiştir. İznikī de işte bu telhisi tercüme etmiş ve eserine Tefsîru’l-Lübâb ismini vermiştir. Sürûrî’ye nispet edilen tefsirin de onun tarafından telif edilmediği tespit edilmiştir. Yapılan mukayeseler neticesinde bu eserin Ebü’l-Leys Semerkandî’nin (öl. 373/983) Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-Kerîm veya Tefsîru Ebi’l-Leys̱ es-Semerḳandî diye anılan ve bugün Baḥrü’l-ʿulûm ismiyle basılan kitabının tefsîrî bir tercümesi olduğu ortaya çıkmıştır. Bu tercüme bazı kaynaklar ile kütüphane kayıtlarında aynı anda hem Ahmed-i Dâî’ye (öl. 824/1421’den sonra), hem İbn Arabşah’a (öl. 854/1450) ve hem de İznikī’ye nispet edilmektedir. Farklı kişilere nispet edilen nüshalar karşılaştırıldığında hepsinin aynı eser olduğu görülmüştür. Bazı kadîm nüshalarda görülen ferağ kayıtları ile yazma nüshalar üzerinde yapılan incelemeler bu tercümenin de yine İznikī tarafından yapıldığını göstermektedir. İznikī bu ikinci tercümesine Enfesü’l-Cevâhir ismini vermiştir. İlim dünyasında bu isim konusunda da bir karışıklık olmuş, bazı araştırmacılar onun Hâzin tefsirinin tercümesine verildiğini zannetmişlerdir. Ancak ilk devir yazmalarında bu ismin Semerkandî tefsirinin tercümesine verildiği açıkça görülmektedir. Kütüphanelerimizde Enfesü’l-Cevâhir’in muhtasar nüshalarına da rastlanmış ancak bu ihtisar faaliyetinin kimin tarafından yapıldığı tespit edilememiştir. (shrink)